Van mijn tante Jeanne, de oudste zus van mijn vader, hoorde ik voor het eerst het verhaal dat onze familie uit Frankrijk afkomstig zou zijn. Toen ik tussen 1982 en 1985 contact had met verre familieleden uit andere takken van de familie Poppelier, heb ik dat verhaal ook gehoord. Die takken gaan allemaal terug op Pieter Poppelier (1756-1833) dus we nemen aan dat het verhaal minstens zo oud is.
Omdat na de week in Waspik duidelijk was geworden dat de oudste voorouder rond 1600 in de omgeving van Loon op Zand leefde, is er geen relatie met de vlucht van de Hugenoten, want die vond plaats tussen 1685 (intrekking van Edict van Nantes) en 1710.
In 1982-1986 heb ik over een mogelijke Franse afstamming gecorrespondeerd met het Franse CBG, het Centre d'entre aide Genealogie in Parijs. Die correspondentie heeft weinig opgeleverd. Een van de dingen die ik leerde, was dat in het Armorial Général van Rietstap een vermelding staat van een Franse familiewapen: "d'or à un peuplier de sin(ople)" van een familie Populus uit de streek rond Forez. Forez was in de middeleeuwen een graafschap, dat sinds 1793 deel uitmaakt van het department Loire. De Monts du Forez zijn onderdeel van het Massif Central.
In een Nederlands boek wordt de familienaam Popelier ook genoemd. Dit is het boek De Nederlandsche geslachtsnamen In oorsprong, geschiedenis en beteekenis van Johan Winkler (Haarlem 1885). Daarin staat: "Enkele geslachtsnamen bestaan ook uit den naam van eenen boom op zich zelven, zonder het woord boom daar achter. Dit zijn Hagedoorn en Haeghedoorn, Hulst, De Hulst en D’Hulst. Verder De Linde (kan ook de riviernaam zijn, zie bl. 243) en De Lynde, Louwerier en Lourier (hollandsche uitspraak van laurier), Palm en Popelier."
In het familiedossier Poppelier in de Collectie Loeff staat een korte opsomming van varianten van de familienaam. Uit registers van Nederlandse familienamen kun je een langere lijst halen. De meest voorkomende variaties zijn Popelier/Poppelier (één of twee p's), 'pe' of 'pu' in het midden, en wel of niet een letter 'e' of 's' op het eind. In de periode van de Franse bezetting wordt de familienaam ook regelmatig 'verfranst'. Voorbeeld: de naam van Pieter Poppelier (1756-1833) wordt in stukken uit die tijd soms aangeduid als 'Pierre Poupellier'. In rooms-katholieke delen van het land wordt de familienaam soms gelatiniseerd door de plaatselijke predikant. Voorbeeld: bij de doop van zijn eerste kind Henrica in Eersel op 5 november 1624, wordt Wilhelmus Popeliers 'Populus' genoemd.
De familienaam Populus kwam in de 16e eeuw in Frankrijk onder andere voor in de stad Langres, halverwege Nancy en Dijon.
Voor de stambomen van de families Poppelier (beginnend rond 1600 in Loon op Zand) en Poppeliers (beginnend rond 1640 in Riethoven) zijn er geen aanwijzingen dat deze hun oorsprong hebben in de zuidelijke Nederlanden of nog zuidelijker, in wat we tegenwoordig Frankrijk noemen.
In het familiedossier Poppelier in de Collectie Loeff komen we diverse losse registraties tegen uit onder andere Zeeland, Leiden, Amsterdam en Delft. Daarbij komen we onder andere enkele Popelier-en tegen waarbij is vermeld dat ze afkomstig zijn uit Vlaanderen of specifieker Antwerpen of Hondschote. Een deel van deze registraties is afkomstig uit de archieven van de Eglise Wallonne, wat suggereert dat we te maken hebben met Franstalige protestanten uit de zuidelijke Nederlanden.
In 2019 had ik contact met collega-stamboomonderzoeker Rudy Popelier uit het Belgische Roeselare. Die schreef me dat je de hoogste concentratie van personen met de naam 'Popelier' of 'Poppelier' in België kunt vinden in de provincie West-Vlaanderen en gedeeltelijk ook in Oost-Vlaanderen. Een concentratie van personen met de achternaam 'Van de Popeliere' is bovendien terug te vinden in de poortersboeken van Oudenaarde, in het zuiden van de provincie Oost-Vlaanderen.
De oudste voorouder van Rudy Popelier is 'Pieter Popelier', die rond het midden van de 16de eeuw uit de stad Kortrijk afkomstig was. Kortrijk is een plaats in het zuidwesten van de provincie West-Vlaanderen. Van daaruit verspreidden afstammelingen zich in de omgeving van Kortrijk, maar ook in de rest van die provincie.
In de doopregisters van Kortrijk vind je niet alleen de naam 'Popelier' maar ook de namen 'Van de Popeliere' en 'Vandepopuliere' terug. Volgens Rudy Popelier kun je met een hoge mate van zekerheid zeggen dat de families 'Popelier' en 'Van de Popelier' of 'Van de Populier' geen aparte families zijn. Als die aanname klopt, dan betekent dat dat in Nederland en in Vlaanderen de varianten met 'van de' het voorvoegsel kwijtraakten, waardoor je meestal 'Popelier', 'Populier', 'Popeliere', 'Populiere' overhield.
Rudy Popelier heeft in zijn onderzoek nog geen aanwijzingen gevonden voor een migratie naar de Noordelijke Nederlanden, maar die migratie ligt op zich voor de hand, omdat gedurende de Tachtigjarige Oorlog vooral het zuidwesten van Vlaanderen praktisch leegliep. Roeselare 'was volgens de kronieken op het einde van de 16 eeuw zo desolaat dat er alleen nog maar wolven rondliepen', schrijft hij. Veel West-Vlamingen zijn gevlucht via Gent of Antwerpen naar het noorden, maar soms ook naar Engeland (Norwich).
Ook hij heeft geen aanwijzing voor een Franse connectie, zeker niet in de 16de eeuw. Hondschote (Hondschoote), de plaatsnaam die opduikt in een registratie uit Amsterdam, ligt nu in het noorden van Frankrijk, maar behoorde tot in de 16de eeuw nog tot Vlaanderen. Vlaanderen reikte in die periode nog zuidelijker, tot aan Grevelingen (Gravelines). Dit gebied werd ongeveer begrensd door de rivieren de Aa en de Leie. Het huidige Frans-Vlaanderen werd in de tweede helft van de 17de eeuw door Lodewijk XIV geannexeerd, na een periode met onlusten in de 16e en 17e eeuw. Een afstamming uit die streek, die tegenwoordig dus Noord-Frankrijk is, zou dus eventueel mogelijk zijn. Als gevolg van deze annexatie zijn veel families gevlucht naar het noorden, onder andere naar West-Vlaanderen, Oost-Vlaanderen en Zeeuws-Vlaanderen.
Zoals ik aan het begin schreef, wordt het verhaal over een Franse afstamming in meerdere takken van de familie Poppelier doorverteld. Misschien zit er een kern van waarheid in. Totdat we in de toekomst nieuwe bronnen ontdekken, moeten we het laten bij de voorlopige conclusie dat de voorouders van Godfried Andrieszn Poppelier en Martinus Wilhelmus Poppeliers mogelijk Frans spraken en uit zuidelijker streken kwamen, mogelijk uit het gebied Roeselare-Kortrijk-Rijsel, rond de tijd van de val van Antwerpen (1585). Omdat de grenzen in de 16 eeuw totaal anders waren, laten we in het midden of we spreken over een Franse of Zuid-Vlaamse afstamming.